Eğri Fatihi III. Mehmed ve Haçova Meydan Muharebesi

Osmanlı İmparatorluğu’nun 13. padişahı olan Sultan III. Mehmed, kısa süren saltanatında Osmanlı tarihinde iz bırakan önemli olaylara tanıklık etmiş ve bizzat yön vermiştir. “Eğri Fatihi” olarak anılmasına vesile olan askeri başarıları, Kanuni Sultan Süleyman’dan sonra ordusunun başında sefere çıkan ilk padişah olması ve sancağa çıkarak yetişen son şehzade olması, onun dönemini ayrıca dikkate değer kılar.

III. Mehmed Dönemi Osmanlı-Avusturya İlişkileri ve Uzun Türk Savaşları

Sultan III. Mehmed tahta çıktığında, Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya Arşidüklüğü arasında 1593’te başlamış olan ve tarihe “Uzun Türk Savaşları” ya da “On Üç Yıl Savaşları” olarak geçen yıpratıcı bir mücadele devam etmekteydi. Bu savaşlar, esas olarak Macaristan coğrafyasındaki hakimiyet mücadelesi ve sınır boylarındaki tansiyonun bir sonucuydu. III. Mehmed’in saltanatı, bu uzun soluklu savaşların en kritik evrelerinden birine denk gelmiştir. Avusturya’nın yanı sıra Erdel, Eflak ve Boğdan gibi prenslikler de zaman zaman bu mücadelede farklı taraflarda yer almışlardır. Savaşlar, her iki imparatorluk için de ciddi askeri ve ekonomik zorlukları beraberinde getirmiştir.

Kanuni’den Sonra Sefere Çıkan İlk Padişah

Osmanlı padişahlarının ordularının başında bizzat sefere çıkması köklü bir gelenekti. Ancak, Kanuni Sultan Süleyman’ın 1566’daki son seferi olan Zigetvar’dan sonra tahta geçen II. Selim ve III. Murad, ordularıyla birlikte sefere iştirak etmemişlerdi. Sultan III. Mehmed, bu yaklaşık 30 yıllık aranın ardından, 1596’da Eğri Seferi ile ordusunun başında sefere çıkarak bu geleneği yeniden canlandırmıştır. Bu durum, hem ordunun moral ve motivasyonunu artırmış hem de padişahın devletin askeri meselelerine doğrudan müdahil olduğunu göstermiştir.

Sancağa Çıkan Son Padişah

Osmanlı Devleti’nde şehzadelerin devlet idaresini öğrenmeleri ve tecrübe kazanmaları amacıyla sancaklara gönderilmeleri önemli bir uygulamaydı. Şehzadeler, bu sancaklarda idari görevler üstlenerek bir nevi staj görürlerdi. Sultan III. Mehmed, Manisa sancağında bu şekilde yetişmiş ve tahta çıkmadan önce bir sancağı idare etmiş son Osmanlı padişahıdır. Onun ardından gelen padişahlar, “kafes usulü” olarak bilinen saray içi bir eğitim ve gözetim sistemiyle yetiştirilmişlerdir. Bu değişiklik, şehzadelerin pratik yönetim tecrübesinden mahrum kalmalarına ve ilerleyen dönemlerde bazı idari zaafiyetlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.

Eğri Fatihi Ünvanı ve Haçova Meydan Muharebesi’nde Yaşananlar

Sultan III. Mehmed’in askeri alandaki en parlak başarılarından biri, 1596 yılında stratejik bir konuma sahip olan Eğri Kalesi’nin fethedilmesidir. Bu önemli zafer, ona “Eğri Fatihi” unvanını kazandırmıştır. Eğri’nin fethinin hemen ardından Osmanlı ordusu, Avusturya Arşidüklüğü ve müttefiki Erdel Prensliği kuvvetlerinden oluşan büyük bir Haçlı ordusuyla Haçova ovasında karşı karşıya gelmiştir.
Haçova Meydan Muharebesi, Osmanlı tarihinin en dikkat çekici ve zorlu savaşlarından biri olarak kabul edilir. Savaşın ilk günlerinde Osmanlı ordusu, özellikle Avusturya ateşli silahlarının etkisiyle zor anlar yaşamış, hatta bir ara padişahın otağına kadar tehlike yaklaşmıştır. Ancak, Sultan III. Mehmed’in metanetini koruması ve başta Hoca Sadettin Efendi olmak üzere tecrübeli devlet adamlarının teşvikleriyle savaşın kaderi değişmiştir. Osmanlı ordusunun geri hizmet kıtaları olarak görülen aşçılar, seyisler, ve diğer görevlilerin beklenmedik bir anda ellerine geçirdikleri kazma, kürek, kepçe gibi aletlerle düşmana saldırması, Haçlı ordusunda büyük bir şaşkınlık ve paniğe yol açmıştır. “Kepçe Kazan Savaşı” olarak da anılan bu hadise, savaşın seyrini Osmanlı lehine çevirmiş ve neticede büyük bir zafer kazanılmıştır. Bu zafer, Uzun Türk Savaşları’nda Osmanlı Devleti’ne önemli bir avantaj sağlamış olsa da, Avrupa ordularının askeri teknolojideki gelişimini ve Osmanlı ordusunda disiplin ve taktik anlamında bazı sorunların baş gösterdiğini de ortaya koymuştur.